Fałszywi przyjaciele – częste błędy leksykalne u osób uczących się języka polskiego

Spis treści:

1. Czym są i skąd pochodzą „fałszywi przyjaciele”?
2. Język polski a fałszywi przyjaciele
3. Fałszywi przyjaciele w języku angielskim
4. Fałszywi przyjaciele w języku niemieckim
5. Fałszywi przyjaciele w języku francuskim
6. Fałszywi przyjaciele w językach słowiańskich
7. Co robić, aby nie popełniać błędów interferencyjnych typu „false friends”?

Termin „fałszywi przyjaciele” (fr. faux amis, ang. false friends) odnosi się do par słów w różnych językach, które wyglądają lub brzmią podobnie, ale mają inne znaczenia. Może to prowadzić do błędów w tłumaczeniu i nieporozumień.

Pochodzenie terminu:

Wyrażenie „faux amis” po raz pierwszy pojawiło się w językoznawstwie francuskim w XX wieku. W 1928 roku lingwiści Maxim Koessler i Jules Derocquigny użyli go w książce Les Faux Amis: ou, Les pièges du vocabulaire anglais (Fałszywi przyjaciele, czyli pułapki angielskiego słownictwa). Określenie szybko przyjęło się także w innych językach.

W języku polskim również występują liczne przykłady fałszywych przyjaciół w relacji z innymi językami. Obcokrajowcy uczący się języka polskiego często popełniają błędy leksykalne, wynikające nie tylko z różnic, ale i podobieństw między ich ojczystymi językami a językiem polskim.

Znajomość fałszywych przyjaciół może uchronić nas przed błędami i zabawnymi sytuacjami. Nauka ich znaczeń może być ciekawą przygodą i sposobem na lepsze zrozumienie różnic między pokrewnymi językami.

1. Częstym błędem, popełnianym przez anglojęzycznych studentów jest używanie słowa „aktualny”. W języku polskim oznacza to „bieżący”, podczas gdy w angielskim „actual” odnosi się do czegoś rzeczywistego.
2. Jednym z najczęstszych przykładów fałszywych przyjaciół jest para Słów: sympatyczny i sympathetic. W języku polskim „sympatyczny” oznacza osobę przyjazną i miłą, natomiast angielskie „sympathetic” to osoba współczująca.
   She was very sympathetic to me nie oznacza, że ta osoba była dla nas miła, lecz że okazała nam współczucie.
3. Innym częstym błędem jest mylenie słów ewentualnie i eventually. Po angielsku „eventually” oznacza „w końcu” lub „ostatecznie”, natomiast polskie „ewentualnie” to „być może, ostatecznie”.
   Przykład: We’ll get there eventually oznacza, że na pewno tam dotrzemy, a nie że być może dotrzemy.

4. Fabric oznacza tkaninę, a nie fabrykę.
   Przykład: This dress is made of a very soft fabric oznacza Ta sukienka jest wykonana z bardzo miękkiej tkaniny, a nie Ta sukienka jest wykonana z bardzo miękkiej fabryki.

1. Der Dom– oznacza „katedrę”, a nie polski „dom”.
   Przykład: Wir besuchten den Dom in Köln. (Odwiedziliśmy katedrę w Kolonii, a ni dom mieszkalny w Kolonii)
2. Der Roman oznacza powieść, a nie Roman (imię męskie).
   Przykład: Ich lese einen spannenden Roman oznacza Czytam wciągającą powieść, a nie Czytam wciągającego Romana.
3. Die Bank oznacza ławka, a nie bank (instytucję finansową).
   Przykład: Ich setze mich auf die Bank im Park oznacza Siadam na ławce w parku, a nie Siadam w banku w parku.

1. Aventure – w języku francuskim oznacza przygodę, a nie awanturę.
   Przykład: Il a vécu une aventure incroyable en Amazonie oznacza Przeżył niesamowitą przygodę w Amazonii, a nie Przeżył niesamowitą awanturę w Amazonii.
2. Divan – po francusku oznacza sofę, a nie dywan.
   Przykład: Je me suis allongé sur le divan pour me reposer oznacza Położyłem się na sofie, żeby odpocząć, a nie Położyłem się na dywanie, żeby odpocząć.
3. Lustre – wcale nie oznacza lustra, lecz żyrandol.
   Przykład: Le lustre en cristal est magnifique oznacza Żyrandol z kryształu jest wspaniały, a nie Lustro z kryształu jest wspaniałe.

Języki słowiańskie, choć mają wspólne korzenie, pełne są słów, które brzmią podobnie, lecz mają zupełnie inne znaczenie. Mogą one prowadzić do komicznych nieporozumień, a czasem nawet do poważnych błędów w komunikacji.

W tej części artykułu przyjrzymy się niektórym z nich w odniesieniu do polskiego i innych języków słowiańskich.

Polski – Czeski

1. Sklep – w polskim to miejsce, gdzie robimy zakupy, ale po czesku sklep oznacza „piwnicę”. Przykład: Idę do sklepu po chleb (PL) vs. Výborné víno mám ve sklepě (CZ) – Doskonałe wino mam w piwnicy.
2. Szukać – po polsku oznacza „poszukiwać czegoś”, natomiast po czesku šukat jest wulgarnym określeniem na stosunek seksualny.
   Przykład: Szukam kluczy (PL) vs. On šuká děvčata (CZ) – On uprawia seks z dziewczynami.

3. Pokuta – w polskim oznacza „zadośćuczynienie”, natomiast po czesku pokuta to „mandat”. Przykład: Dostałem pokutę za grzechy (PL) vs. Dostal jsem pokutu za překročení rychlosti (CZ) – Dostałem mandat za przekroczenie prędkości.

Polski – Rosyjski

1. Zapomnieć – po polsku oznacza „stracić pamięć o czymś”, natomiast po rosyjsku запомнить (zapomnit’) oznacza „zapamiętać”.
   Przykład: Zapomniałem twoje imię (PL) vs. Я запомнил твое имя (RU) – Zapamiętałem twoje imię.
2. Magazyn – w polskim oznacza „pomieszczenie do przechowywania towaru” lub „czasopismo”, w rosyjskim магазин (magazin) oznacza „sklep”.
   Przykład: Nowy magazyn modowy już w kioskach! (PL) vs. Я пошёл в магазин (RU) – Poszedłem do sklepu.
3. Kurtka – w polskim oznacza „wierzchnie okrycie”, natomiast po rosyjsku куртка może odnosić się do lekkiej wiatrówki, ale w niektórych regionach oznacza też „marynarkę”. Przykład: Załóż kurtkę, jest zimno! (PL) vs. У него новая куртка (RU) – On ma nową marynarkę.

Polski – Chorwacki

1. Uwaga – w polskim oznacza „ostrzeżenie”, a po chorwacku uvaga to „uwzględnienie”
   Uwaga, śliska droga! (PL) vs. Hvala na uvagi (HR) – Dziękuję za uwzględnienie.
2. Cios – w polskim oznacza „uderzenie”, a po chorwacku cios to „ciosany kamień”.
   Zadał mu cios w twarz (PL) vs. Ovaj zid je od ciosa (HR) – Ta ściana jest z ciosanego kamienia.
3. Smok – w polskim to „mityczne stworzenie”, ale po chorwacku smok oznacza „węż”.
   Wawelski smok to symbol Krakowa (PL) vs. Vidjeli smo smoka u travi (HR) – Widzieliśmy węża w trawie.

Chorwackie jagode to polskie truskawki, zaś polskie jagody to po chorwacku borovnice. Gdy chcemy kupić puszkę czegoś należy uważać, bo chorwacka puška to strzelba.

Chorwackie nazwy miesięcy również mogą sprawiać Polakom problemy. Chorwacki lipanj nie jest lipcem, tylko czerwcem, a polski lipiec to po chorwacku srpanj. Zdradliwy jest też chorwacki listopad, czyli po polsku październik. Chorwacka godina to po polsku rok, zaś polska godzina to po chorwacku sat. Chorwacki wyraz jutro nie oznacza polskiego jutra, tylko rano, a chorwackie rano to po polsku wcześnie.

Polski – Słowacki

słowacki čerstvý – to po polsku świeży,
słowacka frajerka – to po polsku dziewczyna,
słowacki frajer – to po polsku chłopak,
słowacki nápad – to po polsku pomysł
słowackie jahody – to po polsku truskawki,
słowacka farba – to po polsku kolor,
słowacki manažér odbytu– to po polsku menedżer sprzedaży,
słowacki pas – to po polsku paszport,
słowackie rovno – to po polsku prosto,
słowacki zakonnik – to po polsku kodeks,
słowacka handra – to po polsku szmata.

Warto uczyć się nie tylko pojedynczych słów w języku polskim, ale też ich rzeczywistego znaczenia w kontekście. Sama znajomość słownictwa to dopiero początek – kluczowe jest rozumienie, jak i kiedy używać poszczególnych zwrotów. Dobrą metodą może być korzystanie ze słowników dwujęzycznych, ale także czytanie książek, oglądanie filmów oraz słuchanie podcastów w języku polskim. Takie podejście pozwala na lepsze przyswajanie idiomów, kolokwializmów oraz naturalnych konstrukcji gramatycznych.

Zachęcamy również do praktycznej nauki języka polskiego, tj. częstych rozmów z Polakami. Bezpośredni kontakt z językiem pomaga przełamać barierę komunikacyjną, rozwija umiejętność rozumienia ze słuchu i poprawia płynność wypowiedzi. Warto też angażować się w codzienne sytuacje, takie jak robienie zakupów, korzystanie z transportu publicznego czy zamawianie jedzenia w restauracji – wszystko to pozwala na szybkie zdobywanie praktycznych umiejętności językowych.

I co najważniejsze, wybierając odpowiedni kurs języka polskiego dla obcokrajowców, można wejść na wyższy poziom znajomości języka i nie popełniać żadnego z powyższych błędów! Profesjonalne zajęcia pod okiem doświadczonych lektorów to najlepszy sposób na usystematyzowanie wiedzy, rozwinięcie kompetencji komunikacyjnych i opanowanie gramatyki w przystępny sposób.

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat naszych kursów?

Zapraszamy do kontaktu!

Autorką artykułu jest Aneta Kawa, współwłaścicielka Centrum Języka Polskiego Varia z Krakowa. Ukończyła Filologię Germańską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.